Triaj Nedir? Kuralları ve Çeşitleri Nelerdir?

Triaj kelimesi kökenini Fransızcadan alır ve seçmek, ayırmak, sınıflamak anlamına gelir. Geçmişe bakıldığında savaşta yaralı askerlerin sağlık bakım önceliklerini belirlemede kullanılmış ve  günümüzde de hızlı ve etkili bakım verebilmek için kullanılmaya devam etmektedir.

Triajda amaç; sınırlı tıbbi imkanlarda öncelikli tedavi gereken hastanın tespiti, hızlı klinik değerlendirme ve hızlı hasta nakli ve transportu olarak özetlenebilir. Triaj bu yönleriyle komplikasyonları önler, ölüm oranı ve maliyeti azaltır.

Temel triaj kuralları nelerdir?

• Olaydan etkilenen herkese uygulanmalıdır.
• Amaç acil bakım değil, hasta önceliğinin belirlenmesidir.
• Triaj ekibi içinde otokratik bir tutum vardır bu hızlı hareket etmeyi sağlar.
• Triajda değerlendirme süreklidir. Her an kişinin durumu değişebilir.
• Triaj süresi ayaktaki her bir hasta/yaralıya en fazla 1 dakika, yatar durumdaki hasta/yaralıya en fazla 3 dakika olacak şekilde ayarlanır.
• Triaj ulaşılan her basamakta ( olay yeri, nakil sırasında, acil serviste) yeniden yapılır.
• Triaj ekibi triaj sorumlusu, acil yardım sorumlusu ve transport sorumlusundan oluşur.

Triaj çeşitleri nelerdir ?

Olay yeri/saha triajı: Afet ve olağandışı durumlar gibi birden fazla kişinin yaralanması sonucu acil yardım aracı gelene kadar uygulanan triaj sistemidir.

Triaj hastanesi : Vaka birikimi olması durumunda vakaların yığıldığı hastanede gerekli triajın yapılıp diğer hastanelere sevk işlemlerinin buradan başlatılmasıdır.

Temel acil servis triajı : Hastanenin acil servislerine gelen hastaların klinik durumlarına göre derecelendirilmesidir. Temel veya ileri triaj sistemi kullanılır. Doktor, hemşire veya paramedikler tarafından yönetilebilir.

Hekim triajı : Basit sağlık sorunlarını hızla tedavi edildiği, hekimin tek ya da  hemşire ile birlikte yönettiği triaj çeşididir.

İleri triaj sistemi :Temel triaj sistemine ek olarak röntgen,kan testi, idrar testi gibi tetkiklerin istendiği sistemdir.

Triajda yaralı sınıflaması nasıl yapılır?

Sınıflamada dört sınıflamalı sistem kullanılır:

• Unstabil acil hasta ya da yaralılar : Solunum ve dolaşımın stabil olmadığı kısa sürede kaybedilebilecek hasta/yaralılardır. Örneğin; ağır kafa travmaları, şok, kardiyak arrest…
• Stabil acil hasta ve yaralılar: solunum ve dolaşım stabildir. Örneğin; turnikeyle durdurulabilen ağır kanama,açık kırık-çıkık,komplikasyonu olmayan kafa veya omirilik yaralanmaları…
• Acil değil (non urgent) grubundaki hasta/yaralılar: Kendi kendine yürüyebilen, solunum ve dolaşımda problem olmayan hasta/yaralılardır. Basit kırık-çıkık, parmak kopması vs.
• Ölü ya da aşırı yaralı hasta/yaralılar (expectant) : Yaşama olasılığı olamayan ya da düşük olan hasta/yaralılardır. Yaralı sayısı fazla ve eğer imkan yoksa bu grup üzerinde durulmaz.Örneğin; koma skalasının 3 puan altında olaması, 20 dk.dan uzun süredir nabız olmaması, ağır 3. derece yanık…

Triajda hangi kodlar kullanılır?

Triajda kodlama, ülkeden ülkeye ve triaj çeşidine göre değişkenlik gösterse de ortak nokta en acil tıbbi ihtiyacı olanı tanımlamaktır.

Türkiye ‘de Uluslararası Acil Tıp Birliği’nin kabul ettiği renk kodlaması kullanılmaktadır.

Dört renkten oluşan bu kodda kırmızı kod ciddi hastalık ve yaralanmaları; sarı kod ciddi olsa da geciktirilebilen durumları; yeşil kod hafif yaralanmaları; siyah kod ise ölümü ya da hayatta kalma şansının düşük olduğunu ifade eder.

NATO tarafından kullanılan kod harf skalasıdır.T1-T2-T3-T4 harfleri kullanılır. Bunlar sırasıyla renk koduna göre kırmızıdan, siyaha doğru anlamlandırılır.

Emergency Severity İndex (ESI) sistemi ise 5 seviyeden oluşan acil servis triaj sistemidir.

ESI 1 : Acil hayat kurtarıcı müdahale gerektiren durumları

ESI 2: Bekleyemeyecek ve 10 dk.  İçinde müdahale gerektiren durumları

ESI 3: Birden fazla kaynağın(tetkik,test vs.) kullanıldığı, stabil ve bekletilebilir durumları

ESI 4 : Tek kaynak kullanımı gerektiren durumları

ESI 5 : Kaynak kullanımı gerektirmeyen sadece muayene ile tedavi edilen durumları ifade eder.