Pelvik Muayene Nedir? Nasıl Yapılır, Aşamaları Nelerdir?

Pelvik muayene nedir ?

Dış genital organların inspeksiyon ( gözle inceleme ) ve palpasyonla ( dokunarak inceleme ), vajen ve serviksin spekulum aracılığı ile pelvik organların bimanüel muayenesiyle değerlendirilmesidir.

Pelvik bölge neresidir ?

Yanlarda ve önde iki kalça kemiği, arkada sakral kemik ve koksigeal kemiğin birleşmesiyle meydana gelen cinsel organların, mesane ve kalın bağırsağın bir bölümünün bulunduğu vücut bölgesidir.

Pelvik muayene için hazırlık nasıl yapılır ?

• Pelvik muayene çoğu kadın tarafından utanarak karşılanan bir muayene çeşididir. Bu nedenle hastaya psikolojik olarak destek olunmalı ve işlemler açıkça anlatılmalıdır.
• Pelvik muayene olmadan 24 saat öncesine kadar vajinal duş yapılmamalıdır.
• Muayeneden önce mesane ve bağırsaklar boşaltılmalıdır.
• Hastaya uygun pozisyon muayene sırasında sağlık çalışanı tarafından verilmelidir.

Pelvik muayene aşamaları nelerdir?

1-İyi bir pelvik muayene yapabilmek için öncelikle hastaya uygun jinokolojik pozisyon verilmelidir. Bu pozisyonlar;

• Dorsal (sırtüstü) litotomi pozisyonu : En yaygın kullanılan pozisyondur. Hasta muayene masasının kenarına gelecek şekilde dizleri ve kalçaları bükülmüş şekilde masaya yerleştirilir.

• Yarı –oturur ( semi-sitting) litotomi pozisyoni : Hasta masaya yarı oturur şekilde yatırılır. Bimanüel muayene için kolaylık sağlar.

• Yatakta muayene : Kadın yatağın ortasına enine, sırtüstü litotomi pozisyonunda yatırılır. Ayaklar yatağın kenarlarına konan sandalyelere yerleştirilerek muayene yapılır.

2- Dış genital organların inspeksiyon ve palpasyonu

Vulva akıntı, enflamasyon, asimetri, kitle, lökoplaki, tahriş, renk değişikliği yönünden değerlendirilir. Gelişimsel durumuna bakılır. Labia majörler, klitorisin büyüklüğü, labia minörler, meatus, bartholin bezlerini içine alan bölge akıntı, ağrı, sertlik, fistül ve epizyotomi nedbesi bakımından elle ve gözle muayene edilir.

3- Spekulum muayenesi

Rahim ağzı (serviks) ve vajinayı incelemek için kullanılan metal yada plastik alete spekulum denir. Spekulum nasıl takılır:

• Sol elle labia minörler açılır, iki parmakla vajene girilerek perine aşağı doğru bastırılır.
• Diğer elde bulunan kapalı spekulum ile dik olarak parmaklar üzerinden vajinaya girdikten sonra yarıya gelince vajen içinde valvler yatay olarak çevrilir.
• Serviks açığa çıkınca spekulum vidasından sabitlenir.
• Muayene bittikten sonra spekulum yerinden yavaşça çıkarılır.

Spekulum muayenesi sırasında dokuları rahat görebilmek için iyi bir ışık kaynağı kullanılır.Spekulum  muayenesinde serviks renk, pozisyon, şekil ve yüzey özelliği bakımından değerlendirilir. Vajen duvarı akıntı, ülser, kanama, lökoplaki yönünden izlenir. Yine doğuma bağlı yırtıklar, tümöral oluşumlar, rektosel ve sistosel gibi durumlar değerlendirilir.

4-Bimanuel muayene (vajinal muayene)

Kullanılan elin bir yada iki parmağı vajen içine sokulurken diğer el abdomen ( karın) üzerine yerleştirilir ve vajen içindeki el pozisyon değiştirerek over, uterus ve buralardaki yumuşak dokular palpasyon yoluyla değerlendirilir. Vajen içindeki el ileri, geri ve yanlara doğru hareket ettirilir ve ağrı değerlendirilir.  Şiddetli ağrı enfeksiyon, dış gebelik durumları hakkında bilgi verir. Daha sonra vajen içindeki el vajenin sağ ve sol duvarına getirilerek yumurtalıklar ( overler ) palpe edilir. Overlerdeki kitleler bu şekilde saptanabilir.

5-Rektovajinal muayene

Bir parmak rektuma bir parmak vajene sokularak yapılan muayenedir. Anal sfinkterin tonüsü, uterusun arka yüzündeki anormal durumlar ve komşu yumuşak doku ve yapılardaki oluşumlar değerlendirilir.

6– Bakirelerde vajinal muayene

Bakirelerde hymen ( kızlık zarı ) bulunduğu için spekulum muayenesi atlanır ve bimanuel muayene rektal yoldan yapılmaya çalışılır. Burada kullanılan elin iki parmağı rektuma sokulur ve diğer aşamalar bimanuel muayenenin aynısıdır.