Neuman Sistemler Modeli Nedir

Betty Neumanın Sistemler Modeli hemşireliğe holistik ve sistem temelli bir yaklaşım kazandırır. Neuman, insanı tüm değişkenler tarafından etkilenen bütüncül bir varlık ve bir açık sistem olarak tanımlamaktadır. Bu teori hastanın mevcut yada potansiyel çevresel stresörlere tepkisine odaklanır ve primer, sekonder ve tersiyer hemşirelik koruma girişimleriyle hastanın sistemsel olarak iyiliğini amaçlar.

Modelin temel varsayımları:

• Her hastanın sistemi, temel yapıları olan ve geniş aralıklı tepkileri kapsayan öznel karakterler ve faktörlerdir.
• Bir çok bilinen, bilinmeyen ve evrensel stresörler vardır. Hastayı etkileyen belirli bir stabil stres seviyesi yoktur.
• Her hasta normal savunma hattı olarak bilinen çevrede normal aralıkta tepkiler geliştirir. Bu  tepkiler sağlıktan sapmaları ölçmek için bir standart olarak kullanılabilir.
• Hastaların belirli ilişkileri mümkün stresörlere karşı esnek savunma yolları bulmasını etkileyebilir.
• Savunmanın esnekliği çevresel stresöre karşı yetersiz kaldığında, stresörler savunma hattını kırar.
• Hastalık yada sağlık arasındaki değişkenlik bütünsel olarak dinamiktir. İyilik stabil olarak durumu koruyan mevcut enerji döngüsüdür.
• Her hastada içsel direnç faktörü LOR olarak bilinir ve fonksiyonları stabilize eder, kişiyi mevcut iyilik durumuna yeniden getirir.
• Birincil koruma hastayı değerlendirmek ve girişimde bulunmaktır. Bu yolla olabilecek risk faktörleri azaltılır.
• Sekonder koruma stresörleri takip eden semptomatolojiyle alakalıdır. Girişimler öncelik sırasına konulur, tedavide zararlı etkiler azaltılır.
• Tersiyer koruma rekonsrüksiyondaki gibibir süreci düzeltmeyle ilişkilidir. Bakım faktörleri birincil korumaya doğru bir siklus içindedir.
• Hasta dinamiktir, çevre ile sürekli enerji değişimi yapar.

Neuman’ın teorisinin temel bileşenleri şunları içerir: Kişinin çevreyle olan etkileşimindeki değişiklikler,temel yapı, temel çekirdek,reaksiyon derecesi,entropi (enerjinin tükenme süreci ve kişinin hastalığa doğru giden disorganizasyonu), savunma hattının esnekliği, savunma hattının normalliği,direnç hattı, girdi-çıktı, negentropi (organizasyon ve komplekslikte artışla görülen enerjinin korunumu sürecidir, sistem ya stabil olur yada üst derece iyiliğe gider),açık sistem, önlem ve girişimler,rekonstriksyon,stabilite,stresörler,iyilik/hastalık ve önlem.

NEUMANIN teorisinde insan alıcı bir sistemdir ve tabakalı boyutları vardır. Herbir tabaka beş kişisel değişkenden veya altsistemden oluşur.Bunlar fizyolojik,piskolojik,sosyo-kültürel,spiritüel ve gelişimsel boyutlardır.

Normal savunma hattı; bireyin genel iyilik halidir ve esnek savunma hattı kırıldığında aktive olmaktadır. Direnç hatları ise; bireyin temel yapısını koruyan hatlardır ve normal savunma hattı kırıldığında harekete geçmektedir. Bu hatların her biri fizyolojik, psikolojik, sosyokültürel, gelişimsel ve spiritüel değişkenleri içermektedir. Birey bu değişkenlerle sahip olduğu potansiyele göre stresöre yanıt vermektedir. Stresöre yanıt veremediği durumda savunma hatları zarar görmektedir

Modelde primer koruma vücudu stresör ve stres faktörlerinden korumaya odaklanır. Hastanın stresörle karşılaşmadan önce meydana gelir. Sağlığı destekleme ve sağlık bakımını içerir. İkincil koruma hastanın stresörle karşılaştıktan sonraki reaksiyonlarıdır,mevcut sistemin ihtiyaçlarını karşılar. Direncin içsel hattını güçlendirerek temel çekirdeği zararlardan korur ve stresörleri azaltır.Tersiyer koruma hastanın sekonder koruma stratejileri ile tedavisinden sonra meydane gelir, hastanın enerjisini yerine koymaya odaklanır. Rekonstrüksiyonu kolaylaştırmak için enerji ihtiyacını yerine koyar.

Neuman çevreyi kişiyi çepeçevre saran içsel ve dışsal güçlerin birleşimi olarak açıklar.Bu güçler kişisel, kişilerarası ve kişisel olmayan stresörlerdir.

Neumana göre hemşire, stres altındaki hastanın tepkilerini etkileyen değişkenlerle bağlantılı benzersiz profesyonellerdir.Hemşirler tüm insanlara holistik yaklaşımla bakmalıdır.Modelde hemşirelik, ‘bireyi, aileyi ve grubu en üst düzey sağlık seviyesine getiren aksiyonlardır ve asıl amaç hemşirelik girişimleri yoluyla stresörleri azaltan hasta-alıcı sistemini stabil etmektir.

Neuman Sistemler Modelin’de hemşirelik süreci altı adımda gerçekleşir: İlki hastayı değerlendirme, hastanın mevcut ve potansiyel stresörleri, savunma yolları, enerji düzlemi ve reaksiyon derecesiyle çevreyle etkileşimi değerlendirilmelidir.İkincisi sözel verilere dayanılarak tanı konulur.Üçüncü adım, hedef koyma hedefler kişiyi alıcı sistemi sabit tutmalidir. Hedeflerden sonra planlar tanımlanır. Birincil, ikincil yada üçüncül koruma yolları kullanılarak planlar uygulanır. Son olarak tüm bu girişimler değerlendirilir.

Kaynak

nursing-theory.org/