Lenf ödem ve Hemşirelik Bakımı

Lenf ödem, lenf sıvısının intertisyel bölgede toplanmasıdır. Bu birikim özellikle deri altı yağ dokusunda olmaktadır. Lenf ödem oluşumunun en önemli özelliği lenfatik drenajda bir problem yaşanmasıdır. Çünkü lenfatik drenajda sorun olduğunda lenfatik akım sekteye uğramaktadır. Bu durumu da en sık koltuk altı lenf nodlarının çıkarılmasının sonucu olarak görmekteyiz. Olaylar arasında bağ kurmak gerekirse çıkarılan lenf nodlarının sayısı durumun ciddiyetini ve şiddetini göstermektedir. Lenf ödem kişinin aktivite durumunu kısıtladığı için kişinin yaşam kalitesini olumsuz yönde etkilemektedir. Lenfatik ödem oluşumu tedavi edilmezse dönüşümsüz bir hastalık haline gelmektedir. Bu durum hastanın enfeksiyona yatkınlığını arttırır.

Lenf ödem Oluşumunu Tetikleyen Faktörler

Radikal mastektomi
Meme koruyucu cerrahi tedavisi
Cerrahi İnsizyon

Lenf ödemin İzlenmesi ve Önlemesi

Hasta lenf ödem oluşturabilecek durumlar açısından gözlemlenir. (yara yeri, aksiller diseksiyon, ameliyat türü ve şiddeti gibi)
Hastanın kol muayenesi yapılır. (şişme, ağırlık hissi, gerginlik, kızarıklık, ağrı gibi durumlar yönünden)
Eğer hasta kolundan ameliyat olmuş ise hastanın postop dönemde kol çevresi ölçümleri yapılır.
Ameliyatlı kol aktivite açısında değerlendirilir.
Ameliyatlı kol omuzdan yüksekte olacak şekilde hastaya uygun pozisyon verilir.
Postop dönemde ilk 24 saat boyunca hastanın kolu kullanılmamalı ve pozisyonu sabit olmalıdır.
İlk 24 saat sonrası hasta parmaklardan başlayarak yavaş yavaş kolunu hareket ettirebilir. (kol kaslarını geren hareketler hariç)
Ameliyatlı koldan vital bulgu takibi yapılmamalı ya da herhangi bir girişim uygulanmamalıdır.
Hastaya fizik tedavi uzmanı eşliğinde uygun egzersiz programları oluşturulur.

Lenf ödemde Hemşirelik Bakım Planı

Lenf ödemin geliştiği kol omuz hizasından yukarıda tutulur.
Hastanın koluna elastik bandaj uygulaması yapılır.
Lenf ödem gelişen kola hatta sırt ve göğüs bölgesine de masaj yapılır. (lenf ödem masajı)
Masaj uygulaması yaparken masajı kolaylaştırmak için kayganlaştırıcı solüsyonlar kullanılabilir. (yağ gibi)
Masaja elden başlanıyorsa omza doğru, gövdeden başlanıyorsa gövdenin ortan kısmından dışa doğru masaj yapılır.
Lenf ödem oluşmuş kolun aktivite durumu iyi gözlenmelidir. Çünkü bu duruma göre hastaya egzersiz programları oluşturulur.
Cilt bakımı deri bütünlüğü sağlamak için önemli bir faktördür.
Hastada ödem olduğu için tuz kısıtlaması yapılır. Çünkü fazla tuz ödem oluşumunu tetikler.
Hastanın kolu yüzünden aksayan yaşamsal aktiviteleri yüzünden psikolojisi kötü etkilenebilir. Hastaya psikolojik yönden destek verilmelidir.
Hastanın içinde var olduğu durumu nasıl algıladığı sorgulanır.
Hastaya lenf ödeminde nelere dikkat edilmeli konsun da eğitim verilebilir.

Lenf Ödemde Taburculuk Eğitimi

Taburculuk eğitimi sadece hastaya değil, hastanın aile üyelerinde verilmelidir. Bu durum aile üyelerinin de bakıma katılmasına olanak sunar ve bir bütünlük sağlanır. Aile üyelerinde bakıma katılması hastanın hastalıkla baş etme gücünü arttırır.

Lenf Ödemde Taburculuk Eğitiminde Anlatılacak Konular

Hastaya kol ve omuz egzersizleri anlatılır.
Enfeksiyonun önlemesi için yapılabilecekler anlatılır.
Ağrı durumunda ağrı ile nasıl baş edilebileceği anlatılır.
Yara izlemin öneminden bahsedilir.
Koltuk altı lenf nodları ile alakalı bir durum olduğu için meme kanseri açısından durumun önemli olduğu ve kendi kendine meme muayenesini muhakkak yapması gerektiği anlatılır.
Mamografinin öneminden bahsedilir.
Mastektomi uygulanmış ise dikkat etmesi gereken durumlar anlatılır.

Mastektomi Sonrası Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar

Ameliyat sonrası etkilen kolun üzerine 3 ay boyunca yatılmamalıdır.
Uzun süre etkilenen kol basınç altında kalmamalıdır. Çünkü tekrar şişme olabilir.
Egzersizlerin düzenli ve doğru yapılması önemlidir.
Egzersizler kesinlikle önerildiği gibi yapılmalıdır. Egzersizleri yaparken aşırıya kaçılmamalıdır.
Kolu fazla zorlamaktan kaçınılmalıdır. (ağır kaldırmak, itme, ovma, çekme gibi)
Etkilenen koldan invaziv işlem yapılmamalıdır. Tansiyon dahi bakılmamalıdır.
Etkilenen kolu sıkan kıyafetler tercih edilmemelidir.
Etkilenen kola aksesuar takılmamalıdır. (saat, yüzük, bileklik gibi)
Kolun fazla sıcağa maruz kalmaması gerekir. (güneş, sıcak duş gibi)
Etkilenen kolunun epilasyon işlemini yaparken tüy dökücü kullanılabilir. (jilet ile oluşabilecek kesik, sıyrık gibi durumları önlemek için)
Etkilenen kolun parmaklarına mümkünse manikür yaptırılmamalıdır.
Deri tahrişi yapabilecek kimyasal maddelerden uzak durulmalıdır.
Etkilenen kolu sıyrıkları önlemek açısından havyalardan uzak tutun.
Soğuk havalarda da tahrişin önlenmesi önemlidir. Ellerinizi koruyun.
Güneşli günlerde bile kolu örten kıyafetler tercih edilmelidir. (güneş ısınlarından korunmak için)
Özellikle etkilenen bölgede yüksek faktörlü güneş kremleri tercih edilmelidir.
Kilo korunmalıdır.
Sindirimi kolay besinlerin tüketimi tercih edilmelidir.
Etkilenen bölgenin temizliği yapılırken keseleme yapılmamalıdır.
Etkilenen bölgede kozmetik ürünleri kullanılmamalıdır.
Mümkünse sutyen kullanılmamalıdır. İlla kullanılacak ise pamuklu tercih edilmelidir.
Etkilenen kola direk sıcak ve soğuk kompres uygulanmamalıdır.
Banyo esnasında suyun ılık olması gerekmektedir.
Kızarıklık, ısı artışı, şişlik, ağrı yönünden etkilenen kol sürekli değerlendirilmelidir.
Herhangi anormal bulguda hekime haber verilmelidir.

Lenf ödem ve Hemşirelik Tanıları

Büşra TEKİN